Nowy system depozytowy, traktowany jako uzupełnienie dobrze działającego modelu ROP, powinien być w pierwszej kolejności zaprojektowany z myślą o opakowaniach, które są trudne w wydzieleniu ze strumienia odpadów i nie osiągają wymaganych poziomów odzysku. W przyszłości należy przewidzieć możliwość jego rozszerzenia na inne opakowania, które dziś z nadwyżką realizują wysokie wymagania unijne jak np. aluminium.
Jednym z dyskutowanych rozwiązań w ramach systemu ROP dla opakowań napojowych jest wprowadzenie kaucji (w przypadku opakowań wielokrotnego użytku) lub depozytu (w przypadku opakowań jednorazowego użytku). Celem dobrze funkcjonującego systemu kaucyjno-depozytowego jest podniesienie poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych, przede wszystkich tych, które dziś nie radzą sobie z osiąganiem wysokich wymagań unijnych w tym zakresie. Znowelizowana dyrektywa europejska w sprawie odpadów określa jasno cele dla poszczególnych opakowań do 2025 r. oraz do 2030 r.: dla aluminium odpowiednio – 50 proc. i 60 proc.; dla stali – 70 proc. i 80 proc.; dla szkła – 70 proc i 75 proc.; dla tworzyw sztucznych – 50 proc. i 55 proc.; dla papieru – 75 proc. i 85 proc.
Osiągany obecnie poziom recyklingu dla aluminiowej puszki napojowej przekracza 80%, a dla całości opakowań aluminiowych to ok. 60-65%, co już przewyższa wymagane prawem unijnym normy. Obecnie krajowi producenci puszek we współpracy z przetwórcami aluminium z powodzeniem zamykają tzw. „recycling loop”, urzeczywistniając założenia gospodarki obiegu zamkniętego. Wypracowane rozwiązania są powszechnie dostępne oraz efektywne ekonomicznie i środowiskowo, a co ważne aktualny system finansuje się sam dzięki wysokiej wartości surowca – złomu puszki napojowej, tworząc przy tym tysiące miejsc pracy. Dlatego też nowe regulacje dotyczące wdrożenia systemu depozytowego w Polsce, wraz z planowaną reformą ROP, nie mogą negatywnie wpływać na wypracowane już efektywne rozwiązania.
Rozważane dziś wprowadzenie systemu depozytowego dla wszystkich opakowań w Polsce powinno w pierwszej kolejności obejmować opakowania, które są trudne w wydzieleniu ze strumienia odpadów z gospodarstw domowych i nie osiągają wymaganych poziomów odzysku z powodu braku opłacalności. Dla tych opakowań projektowany system depozytowy może być jedyną drogą do realizacji wyższych celów recyklingu. Ponadto, nowoczesny system depozytowy winien być oparty o różne stawki opłat w zależności od pojemności opakowania. Niższe stawki depozytu powinny obowiązywać dla opakowań o mniejszej pojemności, a wyższe dla opakowań większych. Sugerowana dziś wyższa opłata dla większych pojemności uchroniłaby przed wypieraniem mniejszych opakowań z rynku.
Docelowo jednak nowy system depozytowy, traktowany jako uzupełnienie dobrze działającego modelu ROP, powinien być zaprojektowany z myślą o możliwości jego rozszerzenia w przyszłości na inne opakowania, które dziś nie muszą walczyć o poziomy odzysku, gdyż z nadwyżką już je realizują jak np. aluminium.
W przypadku permanentnego materiału opakowaniowego, jakim jest aluminium, przy projektowaniu rozwiązań wspierających zbiórkę i recykling, należy wziąć pod uwagę większą przydatność aluminium do recyklingu oraz obecny system, dzięki któremu w Polsce już są osiągane wysokie poziomy zbiórki. Warto podkreślić, że aktualnie działający system zbiórki aluminium w punktach skupu zapewnia zarówno wysokie poziomy zbiórki jak i faktycznego przetwarzania surowca, natomiast system depozytowy ma wpływ jedynie na poziomy zbiórki, a nie na rzeczywisty recykling opakowań. Nadwyżki generowane ze sprzedaży cennych surowców nie mogą wspierać finansowo pozostałych, deficytowych opakowań jak np. kartony do soków, czy opakowania z tworzyw sztucznych, które pozostają daleko w tyle w stosunku do wymagań unijnych i mają jeszcze wiele do nadrobienia.
W Polsce branża opakowań aluminiowych inwestuje w recykling swoich opakowań od dziesiątków lat. Zbudowana infrastruktura (m.in. kilkadziesiąt zakładów zajmujących się przygotowaniem do recyklingu puszki aluminiowej na terenie całego kraju) i system sieci skupów, prowadzonych przez małych i średnich przedsiębiorców, powinny zostać uwzględnione w systemie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta. Poza ochroną tysięcy miejsc pracy i zachowaniem danin od przedsiębiorców, pozwoli to na uniknięcie budowy takiej infrastruktury od podstaw i po raz drugi nie obciąży kosztami tych inwestycji branży opakowań aluminiowych i producentów napojów wybierających opakowania o wysokim poziomie recyklingu. System depozytowy ma szansę pomóc przede wszystkim osiągnąć wymagane poziomy recyklingu opakowaniom innym niż aluminiowa puszka napojowa, która wymagane poziomy z nadwyżką osiąga od lat dzięki staraniom branży.
Projektując nowy system ROP, w tym system depozytowy, oprócz czynników związanych z podwyższeniem poziomów recyklingu odpadów, musimy pamiętać, że jest to rozwiązanie skupione na małym wycinku odpadów. Opakowania, w tym po napojach, stanowią zaledwie kilka procent problemu zagospodarowania odpadów. Natomiast zbiórka nie oznacza automatycznie recyklingu. Dlatego też wysokie koszty systemu depozytowego powinny być poprzedzone szerszymi zmianami systemu ROP oraz uwzględnieniem spadku dochodów instalacji przerabiających odpady komunalne, którym system może odebrać jedne z najwartościowszych i najłatwiej wyodrębnianych z odpadów strumieni (puszka aluminiowa i butelka PET), co w rezultacie może uderzyć bezpośrednio w koszty odbioru odpadów dla gospodarstw domowych. Ważne jest więc z jednej strony optymalizowanie kosztów wprowadzenia depozytu, który tak czy inaczej obciąży na końcu mieszkańca, a z drugiej strony włączenie w sposób przemyślany efektywnych elementów obecnego systemu w nową koncepcję ROP, tak aby to obciążenie dla całej gospodarki było jak najmniejsze.
###
Kontakt dla mediów:
Jacek Wodzisławski, Prezes
Fundacja RECAL
Email: jacek.wodzislawski@recal.pl
Tel.: (+48) 605 100 390
Adrianna Piórkowska, Senior Account Executive
Fleishman-Hillard
Email: adrianna.piorkowska@fleishmaneurope.com
Tel.: (+48) 605 860 960